Reflecties en adviezen van vertrekkende RIC voorzitters Jorrit en Sven

Nieuwsbericht | 22-04-2024 | 13:46

Jullie begonnen in 2021 als duovoorzitters, hoe kijken jullie terug op je tijd bij het RIC?

Sven: Er werd een duovoorzitterschap gevraagd en toen belde Jorrit mij. We zaten in dezelfde situatie, drukke baan en een druk gezinsleven met kleine kinderen. Als we het samen doen kan het wel leuk worden.

Onze voorgangers (onder andere But Klaasen en Diederik van Leeuwen) hadden een mooie basis gelegd. We moesten enkele randvoorwaarden wel nog verder invullen. Zoals nieuwe medewerkers aantrekken en voor sommige departementen opnieuw regelen dat ze goed waren aangehaakt. Dat was in corona tijd echt een uitdaging. We konden daardoor niet meteen- starten met het verbinden en het verder uitbouwen van de Rijks Innovatie Community

Jorrit: Met de komst van Kathleen en de rest van het RIC-team ontstond er een nieuwe dynamiek. Daar zijn we ook best trots op, door de juiste mensen die zijn aangetrokken hebben we flinke stappen kunnen zetten. Hoe je een team samenstelt is super belangrijk

Sven: De vrijblijvendheid is er af. RIC is nu echt toekomstbestendig. We hebben samen met en dankzij het team veel bereikt. Het RIC bureau is  op alle aspecten op orde, de bedrijfsvoering is helemaal ingericht. Er staat nu echt iets waar mensen niet omheen kunnen en waar nog meer potentie in zit.

Jorrit: als ik terugkijk waren we eigenlijk het liefst ingestapt op het punt waar we nu staan! De organisatie staat en er zijn verbindingen met een reeks organisaties waar we mee in gesprek zijn over hoe we samen innovatie verder kunnen brengen waaronder AWTI, VOM, CIO beraad Rijk, Rijksbrede programma’s zoals Grenzeloos Samenwerken, Digicampus en merken bij de Rijksorganisatie ODI zoals Innoveren met Impact, I-partnerschap en RADIO.  En er is recent ook verbinding gelegd met de ABD en Klein Lef.

Jorrit: eind vorig jaar heb ik via de ABD de leergang De Transformatie Overheid gevolgd. Van hoog niveau en ontzettend inspirerend. Ik raad elke leidinggevende binnen de rijksoverheid aan deze leergang te volgen. En ook bij het Rijkstraineeprogramma hebben we ons laten zien en liggen er mogelijkheden voor samenwerking rond innovatie met jonge overheidstalenten

Sven: Deze verbindingen hebben geleid tot meer bekendheid voor RIC en een groeiende erkenning van het belang van innovatie. Bij de politie zijn bijvoorbeeld nu honderden mensen lid van RIC, staat het in de nieuwsbrieven en staan politieactiviteiten in de nieuwsbrief van RIC etc

Hebben jullie voorbeelden van succesvolle RIC-initiatieven?

Sven: de RIConline, onze community platform bruist en groet!  Dat wat er nu staat, met bijna 3000 leden, is een mooi begin 😉. Er blijkt een grote behoefte te zijn aan een platform waar je elkaar kunt ontmoeten over de grenzen van organisaties heen om over innovatie te sparren en kennis uit te wisselen.

Jorrit: INNOvember, van een eerste, succesvolle editie naar een begrip binnen de overheid. Ook in 2024 organiseert RIC weer INNOvember!

En de werkgroepen. De RIC-werkgroep Technologie Verkenningen; met strategie- en innovatieadviseurs vanuit vrijwel alle ministeries en sommige uitvoeringsorganisaties. De werkgroep wil bijdragen aan een overheid die de kansen van nieuwe technologieën weet te pakken en risico’s weet te verminderen.  En via de RIC werkgroep innovatiegericht inkopen is belangrijke input gegeven aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en uiteindelijk is het een interdepartementale werkgroep geworden onder coördinatie van EZK.
 

Wat zijn moeilijke besluiten geweest?

Dat we hebben besloten om INNOvember in 2021 uit te stellen, ondanks dat we al ver waren met de voorbereiding. We wilden alleen dingen doen waarvan we de kwaliteit goed genoeg vinden- en dat was toen niet het geval. Je moet ook durven stoppen. Dat maakte het toen een lastige, maar wel de juiste beslissing. 

RIC is er voor en door alle ministeries, hoe hebben jullie dat ervaren?

Jorrit: Het voordeel ervan is natuurlijk dat iedereen betrokken is, een nadeel kan zijn dat het geheel minder daadkrachtig is. Ook omdat innovatie in elk departement op een eigen manier en met eigen speerpunten is georganiseerd. 

Sven: ik denk dat het goed is dat er nu meer uitvoeringsorganisaties deelnemer zijn van RIC. Omdat veel van de innovatietrajecten daar plaatsvinden. Ik zie bij de politie dat er bijvoorbeeld veel contact is met de belastingdienst en Rijkswaterstaat die ook erg innovatief zijn. RIC is niet de enige route voor deze organisaties, maar maakt voor hen het leggen van verbindingen laagdrempeliger. Het overheidsbrede innovatie netwerk is echt steviger geworden.
 

Is er nog iets dat jullie voor elkaar hadden willen krijgen maar nog niet gelukt is?

Jorrit: We wilden een rijksbrede Techscan organiseren. Er lag een goed voorstel inclusief middelen. We hebben geprobeerd iedereen mee te krijgen maar dat heeft het uiteindelijk niet gehaald in de programmaraad. Terugkijkend hadden we misschien met een kleinere groep organisaties moeten beginnen.

Sven: Klopt, maar er is ook iets moois uit ontstaan: de werkgroep Technologie Verkenning die nog altijd superactief is in het ophalen, analyseren en uitwisselen van relevante, actuele kennis over technologische ontwikkelingen. De werkgroep en een deel van deze kennis is ook via RIConline beschikbaar. 
En onze pogingen krijgen uiteindelijk wel een opvolging: CIO Rijk is bezig met het inventariseren van bestaande acties op het gebied van technologiescanning en heeft het CIO Beraad gevraagd om lessons learned, aanpak en vervolgstappen te delen. Deze aandacht voor technologiescanning is positief. En we kunnen hierin voortbouwen op het werk van de RIC-Werkgroep.    
 

Welke volgende stappoen moet RIC volgens jullie zetten?

We hebben net het vijf jarig jubileum van RIC gevierd, een mooie mijlpaal. Een goed moment om te kijken of de propositie en de visie die er ligt niet geactualiseerd moet worden, zodat we weer wat verder vooruit kijken. Daar zijn we in onze laatste programmaraad dan ook mee begonnen.  Dat is meteen een mooi moment voor de nieuwe voorzitter, Dirk Jan, om hierin verdere stappen te zetten vanuit zijn kennis, ervaring en visie. 

Jorrit: en wat ik de Rijksinnovatie-community wens, ook in het visietraject, is dat we altijd blijven opletten dat we zelf het goede voorbeeld geven van wat we uitdragen “Practice what you preach”. Innovatie is voor mij geen doel op zich. We zijn een innovatie community maar het maatschappelijke doel van innovatie moet steeds  voorop  staan. Dus niet ‘innoveren om het innoveren’. Soms werken dingen niet meer door een veranderende maatschappij of nieuwe technologieën en dan moet je ze niet vernieuwen, maar er geowon helemaal mee stoppen! Als je innovatie tot doel maakt bestaat het risico dat je toch blijft investeren in zaken die eigenlijk moeten worden stopgezet. Dan bereiken we het tegenovergestelde van wat we als overheid willen. 

Wat adviseren jullie Dirk-Jan de Bruijn als nieuwe voorzitter?

Sven: Technologische ontwikkeling en het convergeren van technologieën gaat zo snel en zorgt voor nieuwe uitdagingen, waar we als samenleving nog geen antwoord op hebben. Onze veranderbereidheid, ons verandervermogen, dat móet omhoog. We moeten transformeren, dat is voor mij  evident.

Jorrit: Ik ben het volledig met Sven eens. En ik denk ook dat je samen moet kijken wat je bedoelt met het woord innoveren. Sven gebruikt net al het woord transformeren en voor mij gaat dat ook over dingen anders doen. En dingen dus misschien niet meer doen, zoals ik net al aangaf 
 
En wat ik zou RIC adviseren om meer naar buiten de overheid te kijken. Naar wetenschappers, het bedrijfsleven en om publieke kennisinstellingen beter aan de innovatie-community te koppelen en hun kennis en adviezen uit te dragen en te toetsen. Zoals adviesraden en transitie-instituten.
 

Met INNOvember 2024 willen we bijdragen aan een meer innovatieve overheid. Wat mag volgens jullie absoluut niet ontbreken op het programma?

Beiden: Het gesprek voeren over het vorige punt; innoveren is niet het einddoel. Doen we wel de goede dingen?

Sven: en hierover een divers gesprek voeren. Jonge datascientists hebben bijvoorbeeld vaak andere manieren van werken en denken dan wij, andere toepassingen. Dat merk ik ook in mijn eigen werkomgeving. Zorg dat je  niet alleen de besliskundige kant bereikt, maar alle leeftijdsgroepen, en mensen uit verschillende disciplines en vakgebieden.

Jorrit:  Als directeur van het Architectenregister ben ik blij dat we voor INNOvember een lijntje hebben met het PONT-programma, waar ontwerp wordt ingezet om te komen tot oplossingen voor maatschappelijke opgaves. Het draagt bij aan de diversiteit van het programma als er plek is voor het belang van ontwerpkracht en ontwerpend onderzoek 
 

Wat vinden jullie ervan dat we tijdens INNOvember2024 een dialoog op gang proberen te brengen tussen ‘innovatoren’ en hun collega’s en leidinggevenden?

Sven: Bij de vorige INNOvember was er al aandacht voor de inkoopkant en enkele designonderwerpen. Van de politie zitten er veel verschillende mensen en afdelingen bij het RIC, dus inderdaad goed dat we mikken op deelname door meer dan alleen de innovatoren.

Jorrit: ik denk dat het heel belangrijk om zo samen te werken en de juiste taal te vinden voor deze brede dialoog. Alle afdelingen, zoals juridische, ICT, financiële afdelingen, hebben een belangrijke rol binnen de overheid. We zijn samen verantwoordelijk voor het bereiken van onze maatschappelijke doelstellingen, ongeacht onze functie. Daarom is het cruciaal om het middenmanagement mee te krijgen, zij moeten de toegevoegde waarde  van innovatie zien en soms medewerkers meer ruimte er voor geven.  De lijn die we nu bij ABD hebben is daarbij natuurlijk ook belangrijk. . 

Als je minister van de Toekomst zou zijn, welk maatschappelijk probleem heeft dan jouw prioriteit?

Jorrit: Ik zou proberen om de grote maatschappelijke uitdagingen, die momenteel verdeeld zijn over ministeries, integraal aan te pakken en daarbij nadrukkelijk verschillende disciplines in te betrekken.

Sven: Ja, ik ben er ook van overtuigd dat we deze vraagstukken in samenspraak moeten aanpakken. Grote uitdagingen van onze tijd zijn naast de toenemende uitputting van onze planeet ook en de veranderende dreigingssituatie. Met de technologische vooruitgang in criminaliteit - criminelen innoveren ook! - ontstaan er ook nieuwe vragen. Hoe gaan we om met een toekomst waarin 90% van de online content niet meer 'echt' is? 

Jorrit: Bij onze aanstaande verhuizing naar een nieuw pand willen we met regeneratief ontwerp bijdragen aan verschillende maatschappelijke doelen, zoals het bevorderen van welzijn en hergebruik van materialen. Maar ook willen we onze ruimte efficiënter gebruiken, gezien het grote aantal lege overheidsgebouwen in avonden en weekenden. We zien dit als een gedeelde verantwoordelijkheid, met oog op de woningnood, en geloven dat het de moeite waard is om te proberen.

*Jorrit is directeur van het Architectenregister en Sven is afdelingshoofd Science & Technology bij de Staf Korpsleiding van de Politie en is vorige week herkozen als voorzitter van de European Clearing Board.